مقایسه پنج جشن سینمای ایران و یک نتیجه معنادار

بدون شک جشنواره فیلم فجر، مهم‌ترین جشنواره در حوزه سینما و حتی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی و هنری کشورمان است که به‌نوعی جایگزین یکی از جشنواره‌های سینمایی قبل از انقلاب اسلامی شده است. حتی می‌توان گفت برگزیدگان در این جشنواره به متر و معیار بهترینِ هر رشته سینمایی، اعم از کارگردانی، بازیگری، فیلمنامه و ... تبدیل می‌شوند.

اولین‌ دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۶۱ به دبیری حسین وخشوری برگزار شد. در این فستیوال تنها تولیدات سالیانه سینمای ایران به نمایش در می‌آمد، اما از سال ۱۳۷۴ این جشنواره به‌صورت بین‌المللی برگزار شد و آثار خارجی هم مورد بررسی قرار گرفتند. اما تغییر و تحولات در جشنواره فجر ادامه داشت تا در دوره سی و دوم زمانی که‌ حجت‌الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی بود، بخش بین‌الملل و ملی را از یکدیگر جدا کرد تا این جشنواره امروز در دو قسمت مختلف و در دو زمان متفاوت با دو دبیر مشخص، برگزار شود. البته طی سال‌های اخیر مخصوصاً در دوره سی و هفتم برخی از کارگردانان به دلایلی آثار خود را از بخش مسابقه بیرون کشیدند و  حتی فرم جشنواره را هم پر نکردند.

علی معلم فقید و اولین جشن خصوصی

زنده‌یاد علی معلم، مدیر مسئول فقید مجله دنیای تصویر، جشن حافظ را در تقویم جشنواره‌های نمایشی کشور در سال ۷۶ ثبت کرد تا تمام محصولات سینمایی، تلویزیونی و شبکه خانگی با یکدیگر رقابت کنند. این جشن که اولین جشن خصوصی در این حوزه است همواره با استقبال و همراهی هنرمندان و بازیگران همراه بوده است. پس از درگذشت عباس کیارستمی جایزه‌ای هم به نام این فیلمساز شهیر در جشن حافظ به دیگر جوایز اضافه شد. تیرماه گذشته، سومین دوره جشن حافظ بود که بدون علی معلم برگزار شد.

یک آکادمی نوپا

دومین جشن بخش خصوصی سینمای ایران را آکادمی سینماسینما به ریاست کیانوش عیاری و دبیری کیوان کثیریان پایه‌گذاری کرد. وجه تمایز جشن آکادمی سینما سینما با جشن خانه سینما در جایزه دادن به بخش‌های اصلی خلاصه می‌شود و در بخش‌های فنی مانند فیلمبرداری، تدوین، موسیقی، صداگذاری و... هیچ جایزه‌ای در نظر گرفته نشده است. این آکادمی دومین جشنش را در نوزدهم مرداد سال جاری برپا کرد.

اهمیت جشن خانه سینما برای سینمایی‌ها

اما جشن خانه سینما یکی دیگر از جشن‌های مهم این حوزه است که هر سال در روز ۲۱ شهریور که مصادف با روز سینما است، برگزار می‌شود. جشن خانه سینما از بدو تولد تا همین روزهای اخیر حواشی عجیب و غریبی را پشت سر گذاشته است. در این جشن، فعالان هر رشته به بهترین‌های یک سال اخیر، در رشته تخصصی خود رأی می‌دهند. از سال ۱۳۷۶ اولین دوره جشن خانه سینما با دبیری مرحوم سیف‌الله داد برگزار شد، اما در جمعه هفته گذشته به دلیل احترام به ماه محرم جشن خانه سینما، هشتم شهریورماه برگزار شد تا ستارگان بیست و یکمین‌ دوره جشن سالانه سینمای ایران را هم بشناسیم. نکات مهم درباره جشن خانه سینما تنها به تفاوت جوایز این جشن با جشنواره فیلم فجر خلاصه نمی‌شود. نگاه سینمایی که در جشن خانه سینما شکل گرفته، باعث شده که عیار سینمایی این جشن را ارتقا دهد. تا جایی که محسن امیریوسفی که در این جشن برای فیلم آشغال‌های دوست‌داشتنی، برنده تندیس بهترین فیلمنامه شد، اعلام کرد که ارزش این جایزه برایش بیشتر از ۶ سیمرغ جشنواره فیلم فجر است.

جشن خانه سینما از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ به دلیل مشکلات و اختلافاتی برگزار نشد تا خانه سینما یک سال پس از روی کار آمدن‌ دولت تدبیر و امید فعالیت‌های خود را از سر بگیرد.

منتقدان هم جشن می‌گیرند

تاریخ اولین دوره جشن انجمن منتقدان سینما به ۲۶ دی‌ماه ۱۳۸۵ بازمی‌گردد. این انجمن هر سال جشنی را در قالب جشن منتقدان سینمایی برگزار می‌کند که در سال‌های اخیر بر اساس رأی‌گیری اعضای آن به سینماگران منتخب جایزه اهدا می‌شود. دبیری و ریاست این جشن متغیر است. آذرماه ۹۷ که دوازدهمین محفل منتقدان سینما برگزار شد، جعفر گودرزی دبیری این جشن را بر عهده داشت.

مقایسه نتایج  ۵ جشنواره

در جدول زیر برگزیده‌های ۵ جشنواره‌ دولتی و خصوصی سینمای ایران را کنار هم آورده‌ایم تا با بررسی یک‌جای نتایج، سویه و سلیقه داوران در جشنواره‌ها با هم مقایسه شود و موفق‌ترین فیلم‌ها معلوم شوند.

با یک مقایسه ساده می‌توان به این مسئله پی برد که داوری در جشنواره فیلم فجر بسیار متمایزتر از جشنواره‌های دیگر است و به‌نوعی، احتیاط، محافظه‌کاری و یک نگرش همه‌جانبه حتی سیاسی در داوری‌های فجر به چشم می‌خورد. در حالی که در جشن منتقدان، کاملاً از لحاظ سینمایی و به دور از هر احتیاطی این رأی‌گیری انجام می‌شود یا جشنی مثل خانه سینما رأی‌گیری‌اش کاملاً صنفی و حتی منتخبانش خیلی متفاوت با برگزیدگان جشنواره فجر است.